Salie (Salvia officinalis) is een kruid dat al eeuwen lang erg gewaardeerd wordt. Het werd lange tijd gezien als een panacee, een soort wondermiddel tegen alle kwalen.
De Romeinen oogstten dit kruid vroeger met allerlei ceremonieën, zo heilig werd dit kruid door hen gezien en ze gaven het kruid zelfs de naam Herba sacra oftewel heilig kruid!
Ook gezegdes als “waarom zou een mens sterven als hij Salie in zijn tuin heeft staan”, of “wie in de meimaand Salie eet krijgt levensjaren bij de vleet” duiden op de grote geneeskracht die mensen toekenden aan dit kruid.

Salie is een kruid dat echt een must is voor je kruidentuin. De geur die er vanaf komt als je een blaadje verfrommeld tussen je vingers is “magisch”, heel speciaal vind ik elke keer weer.

Het is voor mij een kruid dat echt heel anders is dan de andere kruiden, het neemt een heel eigen plek in. Het schijnt ook letterlijk zo te zijn dat Salie een eigen plek nodig heeft in de tuin omdat Salie niet zo goed andere planten naast zich verdragen. In mijn tuin krijgt hij die eigen plek dan ook.

Van Salie zijn er meerdere variëteiten die ongeveer dezelfde werking hebben; zo is er een breedbladige Salie, en een roodbladige Salie. Leuk voor als je eens wat anders wilt in je tuin. Kies wel altijd voor de Salvia officinalis als je de geneeskrachtige werking wilt.
Ook is er nog een witte Salie, die door de Native Americans veel gebruikt werd/wordt om zijn sterk reinigende werking. Hierover in een volgende blog meer.

Salie is onder andere bekend om zijn ontstekingswerende werking, en dan vooral in de mond- en keelholte. Bij keelpijn kun je heel goed een Saliethee maken en dan gorgelen met deze thee. Als mondspoelmiddel kun je het ook goed gebruiken bij mondzweertjes of aften.
Ook is het kruid bekend om zijn zweetremmende werking, dat onder andere in de menopauze goede diensten kan bewijzen.

Salie in de keuken:
Salie kun je goed gebruiken in de keuken want het heeft een spijsverteringsbevorderende werking; het kruid maakt zware en vette spijzen lichter verteerbaar. Het past bijvoorbeeld bij een bonenschotel of vleesschotel. Vanwege de krachtige smaak past het niet zo heel goed bij andere kruiden, maar het kan wel goed bij ui. Pluk het kruid wel spaarzaam want de smaak overheerst gauw.

P.s. Let wel op bij dit sterk werkende kruid: nooit te veel en te lang achterelkaar gebruiken. Salie moet je ook niet eten als je zwanger bent (stimuleert de baarmoeder) of borstvoeding geeft (remt de melkproductie).

Recept met Salie: knapperig Salie-strooisel

Met dit simpele recept kun je salieblaadjes gebruiken als strooisel bij een maaltijd: snij wat salieblaadjes van de plant, doe ze droog in een pan met dikke bodem en verwarm al roerend met een houten lepel. Doe er ev. nog wat zout bij (Himalayazout of Keltisch zeezout) voor extra bite. Het is de bedoeling dat de blaadjes droog en knapperig worden, maar ze mogen zeker niet verbranden dus blijf bij je pan! Dit strooisel kun je b.v. gebruiken om over een pizza te strooien of over pompoensoep of een rijstschotel.

Het is vandaag  21 juni, zomer-zonnewende, de langste dag van het jaar (op het Noordelijk halfrond!).
Van oudsher werd deze tijd geassocieerd met Sint-Janskruid.
Het kruid staat in deze periode namelijk volop in bloei.

Deze periode is ook verbonden met de naamdag en vermeende geboortedag van Johannes De Doper (24 juni), waaraan het kruid waarschijnlijk zijn Nederlandse naam Sint Janskruid te danken heeft

De bloei van Sint Janskruid is uitbundig en het kruid heeft met zijn felgele kleur een vrolijke uitstraling.
Deze periode hebben de bloemen het hoogste gehalte aan inhoudsstoffen, en is dus ook dé periode om de plant te oogsten voor thee, tinctuur of olie.
Sint Janskruid is, net als veel andere geneeskrachtige planten, al eeuwen lang gebruikt als geneesplant. De plant werd zowel inwendig als uitwendig gebruikt en erg gewaardeerd.
Men gebruikte de plant o.a. bij ischias, jicht, brand en snijwonden, om gal en urine af te drijven, bij kneuzingen en huidproblemen, om gemoedsproblemen te genezen.
Ook werden allerlei magische krachten aan het kruid toegedicht, o.a. bescherming tegen onweer, tegen de duivel of tegen boze geesten.
Pas veel later is het kruid, sinds een belangrijke studie, immens populair geworden als anti-depressief kruid.

De Latijnse naam van Sint Janskruid is Hypericum perforatum- Hyper – boven/machtiger en eikon – geestverschijning. Het kruid ‘staat boven, is machtiger dan, een geestverschijning’: (“jaagt- den- duvel” is een volksnaam van het kruid).
Perforatum wil zeggen doorboord- dit wijst op de schijnbaar doorboorde bladeren. Dit kun je goed zien als je een blad tegen het licht houdt. De “gaten’ zijn in feite doorschijnende olieklieren. De volksnaam oliebloempje wijst daar ook op.

Je kunt vrij makkelijk een heerlijke Sint Jansolie maken van deze plant waarbij je de bloeiende topjes aftrekt in een goede basisolie. Op die manier komen waardevolle inhoudsstoffen van de plant in de olie terecht.
Voor mij is het maken van Sint Jansolie een jaarlijks ritueel en een prachtige manier om met deze plant “bezig” te gaan. Tijdens het maken van de olie kun je, als je dat wilt, proberen je te verbinden met de plant en je goede intenties over brengen op de geneeskrachtige olie die je aan het maken bent.
Allereerst pluk ik de topjes van de plant, vervolgens knip ik deze in kleine stukje en doe ze in een glazen pot. Deze vul ik voor ongeveer ¾ met de plantstukjes. Vervolgens vul ik de pot met een goede biologische olijfolie. Schudden en vervolgens de pot in de zon zetten. Ik zorg dat de plantendeeltjes onder blijven, door de eerste dagen waar nodig aan te vullen met olie.
Na een tijdje begint dan een klein wonder. De olie verkleurt langzamerhand naar robijnrood.
Dit is fantastisch om te zien!
Ik laat de plantendeeltjes ongeveer 2 maanden op olie staan voor ik de olie afzeef.
Deze olie is geweldig voor heel veel huis-tuin- en keukenklachten en dus erg handig om in huis te hebben in je EHBO-kastje.
Je kunt het o.a. gebruiken bij zenuwpijnen, lage rugpijn, spier- en reumatische gewrichtspijnen, kneuzingen en blauwe plekken, verstuikingen, sportblessures.
Bij allerlei soorten wonden, snijwonden, schaafwonden, eerste graads brandwonden, zonnebrand, blaren, herpes zoster.
Eigenlijk onmisbaar dus!
Veel succes met het maken van deze fijne olie!

De Vlier is in Nederland overal wel te vinden. Je ziet hem op heel veel plekken staan.
Hij lijkt zo gewoon maar is eigenlijk heel bijzonder. En dat weten de mensen al heel lang…
Al eeuwen lang hebben mensen van de Vlier gebruikt gemaakt, zowel voor voedsel, voor medicijnen, en ook werd het hout van de Vlier gebruikt, bijvoorbeeld om gereedschappen en fluiten van te maken.

Over de Vlier zijn ontzettend veel verhalen, gebruiken, rituelen in omloop. De struik is echt omgeven door folkloristische gebruiken. Vlier werd geassocieerd met dood en wedergeboorte, met goed en kwaad.
Zo plantten mensen vroeger de Vlier in de omgeving van hun woningen omdat ze dachten dat dit goede geesten zou aan trekken en boze geesten zou bezweren.
Men had respect voor de Vlier, zo mocht je niet zomaar een Vlier omhakken, doch je moest altijd eerst je respect betonen. Begin 20ste eeuw werd in sommige gebieden nog gezegd: ‘Voor de vlier moet je je hoed afnemen’.
Een voor de staldeur geplante Vlier beschermde het vee ’tegen tovenarij’.

Ook zijn er bekende sprookjes waarin de Vlier voorkomt. Vrouw Holle bijvoorbeeld van de gebroeders Grimm, en Het Vliermoedertje van Hans Christian Anderson. Ook onderstaand sprookje is een mooi voorbeeld hiervan.

“Lang geleden was ze in de kersttijd op weg naar de mensen. Ze liep over een met sneeuw bedekte heide en hoorde de dieren slapen en het sap in de planten stromen. Ze voorvoelde het voorjaar. Toen kwam ze een houterige, kale struik tegen: een Vlier. Die klaagde tegen vrouw Holle dat hij zich zo onnuttig voelde. Zelfs als brandhout wilden de mensen hem niet! Vrouw Holle raakte ontroerd door zijn jammerklachten en zei: ‘Van nu af aan ben je mijn struik. Vlier zul je heten en de mensen zullen mij kennen als Vliermoedertje.’ Vervolgens gaf ze de struik een genezende bast, sneeuwwitte bloesem en bloedrood vruchtensap. De mensen ontdekten al deze eigenschappen en plantten de Vlier, die ze vroeger zo hadden versmaad, in hun tuinen en op hun erven. In elk dorp groeide er een bij de bakoven. De zieken dronken het sap, de kinderen speelden in zijn schaduw en de bloesem geurde zoet…” (Bron: Weleda, Flora’s kus)

Tegenwoordig wordt Vlier nog steeds gezien als een waardevol kruid, vooral bij griep en verkoudheid. Vlier werkt preventief bij een luchtweginfectie en kan de tijdsduur van een kou of griep verkorten. Ook bevordert het het zweten na b.v. kouvatten.
Zowel de rijpe bessen als de bloesem kun je gebruiken. Je kunt de bloesem en bessen direct gebruiken of drogen voor later gebruik.

Er zijn heel veel recepten te vinden met allerlei lekkere dingen die je met de bessen of bloesem kunt maken. Van thee, jam, siroop, gelei, wijn, chutney tot zelfs vlierbloesem-champagne aan toe.

Onderstaand heb ik een recept voor een basis- vliersiroop. Zeer geschikt voor de koude wintermaanden.

Vliersiroop

2 kopjes vlierbessen (vers of gedroogd)

1-2 kopje water

Honing

Doe de bessen en water in een pannetje (bij gebruik verse bessen even met vork fijnstampen), en verhit zachtjes. Laat ongeveer 20 min. zachtjes pruttelen.
Giet af door een vergiet. Weeg de hoeveelheid vocht. Voeg een zelfde hoeveelheid honing toe. Je kunt dit een paar weken in de koelkast bewaren.

Het handigst is het om telkens kleine hoeveelheden te maken.

Je kunt het ook invriezen.

Ook lekker is het om een beetje gehakte gember, of een kaneelstokje en kruidnagel toe te voegen. Of nog andere kruiden of specerijen.

Hoe gebruik je de siroop: 1-3 theelepels per dag voor preventie van griep en verkoudheid, kinderen 1-2 theelepels. Of je gebruikt het bij de eerste griepverschijnselen.

Wat zijn er toch veel kruiden die lekker ruiken!
Eén daarvan is de Citroenmelisse, heerlijk geurend naar citroen. Als je er langs loopt of met je hand over een blaadje wrijft, ruik je het heerlijke aroma. Citroenmelisse is eigenlijk niet zo’n heel opvallende plant in de kruidentuin, ook omdat haar bloeiwijze klein en onopvallend is. Maar de geur en haar brede geneeskrachtige werking maken dit alles meer dan goed.

Al eeuwen lang wordt Citroenmelisse gebruikt, vooral bij zwaarmoedigheid en om het hart te versterken en vrolijk te maken. Hildegard van Bingen, de beroemde Benedictijnse abdis (1098-1179) noemde het kruid: de troosteres die vrolijk maakt.

Citroenmelisse heeft dan ook een kalmerende en ontspannende werking op het zenuwstelsel. En is daardoor een uitstekend kruid om te gebruiken bij klachten met nerveuze achtergrond. Zoals stressklachten, prikkelbaarheid, slapeloosheid door stress of nerveuze klachten, zenuwachtigheid, overspanning, hartkloppingen van nerveuze aard, lichte migraine, examenvrees. Door zijn milde werking is Citroenmelisse ook een goed kruid voor kinderen, b.v. kinderen die s ’avonds overactief zijn en dan niet kunnen slapen.

Naast haar ontspannende kwaliteiten heeft Citroenmelisse ook opbeurende kwaliteiten en kan het kruid helpen om ons emotioneel stabieler te voelen. Bij klachten als melancholie, neerslachtigheid, of lichte depressiviteit kan Citroenmelisse helpen om te aanvaarden en weer licht in het hart te brengen.

Ook bij nerveuze spijsverteringsklachten kan Citroenmelisse goede dingen doen. Het kruid werkt dan o.a. krampstillend op maag en darmen.

Citroenmelisse is ook uitwendig te gebruiken, en dan voor bepaalde huidklachten. Het kruid heeft namelijk een antivirale werking vooral tegen het herpesvirus. Bij koortsblaasjes en gordelroos is het dan ook een uitstekende keuze, b.v. in een zalf of uitwendig papje.

Al met al een belangrijk kruid om in je tuin te zetten. Gelukkig is de plant niet moeilijk te kweken, aan een licht vochtig plekje in zon/lichte schaduw heeft de plant genoeg. De plant groeit snel en kan in een paar jaar tijd wel tot 1 meter hoog worden.

Citroenmelissethee:

Pluk een paar blaadjes van de Citroenmelisseplant (Melissa officinalis) en doe die in een kopje. Giet er heet water over heen (van de kook af) en laat enkele minuutjes trekken. De thee kalmeert de zenuwen en brengt rust. Drink bijvoorbeeld een kopje voor het slapen gaan.

A rose is a rose is a rose is a rose
Gertrude Stein

Geen plant is zo geliefd als de roos. Rozen worden al eeuwen lang om hun uitstraling, hun schoonheid, hun puurheid, en hun geur gewaardeerd.
Geen wonder dat er zoveel verhalen, gebruiken, mythen en legendes zijn over de roos.
De roos werd door de tijden heen bezongen en beschreven, vertroeteld én bewonderd.

Ook is de roos omgeven met veel symboliek; iedereen kent wel de verbinding van de roos met “de liefde”.
De witte roos als symbool van de zuivere, onschuldige liefde en de rode roos als symbool van de vergankelijkheid van het leven en de liefde.
Men gaf vroeger, door de vijftallige bouw van de bloem, ook een mystieke betekenis aan de roos. De plant werd gezien als beeld van de ziel en de ontwikkeling van de plant werd gezien als een beeld van innerlijke groei.

Naast al deze verhalen, anekdotes en symbolen werd de roos ook gekweekt voor heel praktische redenen. In de Middeleeuwen werden rozen voor allerlei kwalen gebruikt als hoofd- oor-, kiespijn, keelpijn, inwendige bloedingen etc.
Van al deze toepassingen is in onze tijd niet zo veel meer over maar de geur van de roos heeft de eeuwen getrotseerd!

Van de rozenblaadjes wordt etherische rozenolie gedestilleerd. Deze olie wordt in landen als Marokko, Turkije, Bulgarije en Frankrijk gemaakt uit de blaadjes van de Rosa damascena. Het is een kostbaar goedje want er zijn maar liefst duizend kilo bloemblaadjes nodig voor 1 liter van deze olie.
Maar dan heb je ook wel wat, een heerlijk ruikende olie, alsof je midden in een volle rozentuin staat.

De geur van de roos is zeer bijzonder, hij komt diep in je wezen binnen.
Ze kan je helpen op het stuk van onvoorwaardelijke liefde en aanvaarding voor jezelf. Verbindt je met en opent je hoger-hart.
Ze vergemakkelijkt het loslaten van emoties, waardoor je weer een stapje verder kunt komen op je levenspad. De roos heelt dus op een diepe manier, harmoniseert.

Als je mediteert kun je heel goed etherische olie van de roos in een aromalampje doen. Ervaar wat het met je doet.

Een goed tuinman
kan de compost zien in de roos
en de roos in de compost.

Zonder compost zijn er geen rozen,
zonder rozen is er geen compost.

Thich Nhat Hanh

Rozen-lekkernijen:
Rozen kun je ook in allerlei gerechten verwerken, b.v. in jam of siroop, of als thee.
Je kunt hiervoor o.a. de Apothekersroos gebruiken (Rosa gallica var. officinalis).
Dit is een van de oudste rozen die we kennen.
(Gebruik nooit gewone tuinrozen, die veelal ook nog bespoten zijn!)

En in de herfst kunnen we genieten van de bottelrozen. De hondsroos (rosa canina), japanse rimpelroos (rosa rugosa), eglantier (rosa rubiginosa) hebben bottels waarvan we thee kunnen zetten of jam van kunnen maken.

Tos slot nog enkele rozen- recepten:

Rozenblaadjesthee

Hiervoor droog je de blaadjes van 1 van onderstaande rozenstruiken (onbespoten):
Apothekersroos (rosa gallica var. officinalis)
Damascener roos (rosa damascena)
Provence roos (rosa centifolia)

Je kunt ze in een mengsel doen bij losse zwarte of groene thee, of in een kruidenmengsel, maar je kunt het ook gewoon puur drinken.
Heerlijk!

Rozenblaadjessiroop
Pluk onbespoten blaadjes van de soorten genoemd onder rozenthee.
Doe ze in een pot en doe er dan per liter een onbespoten, geschilde citroen (in schijfjes gesneden) in.
Doe er kokend water over tot ze helemaal onder water staan.
Laat dit vervolgens 24 uur trekken en giet dan af door een zeef.
Doe er vervolgens per liter vocht 0,5 kg. suiker bij (of honing of kokosbloesemsuiker).
Deksel erop en ondersteboven laten afkoelen.
En klaar is je zelfgemaakte rozenblaadjessiroop.

Mijn allerliefste kruid is, zonder twijfel, de lavendel.

Alles aan deze plant vind ik geweldig!
Een onvoorstelbare mooie paarse kleur,
een diep op het gevoelsleven inwerkende geur,
een bijzonder fraaie uitstraling met de ranke aren en de bloemen aan top,
heerlijk smakende bloemetjes,
en natuurlijk de sterke geneeskracht.
Alles komt hier voor mijn gevoel samen.
Ik kijk dan ook elk jaar uit naar juli, als de lavendel in volle glorie bloeit.
De keuze tussen wel of niet bosjes plukken voor in huis is een lastige.
Meestal maak ik een compromis en pluk deels, en laat de rest in de tuin om daar van te genieten.
Lavendel is echt een multi-talent. Je kunt bosjes lavendel in huis of kast ophangen tegen motten of voor de lekkere geur.
Je kunt lavendel ook in de keuken gebruiken, b.v. in siroop, koekjes, ijs of thee.
Als je niet zo goed kunt inslapen kun je eens proberen een geurkussentje met lavendel bij je kussen te leggen, om je te helpen ontspannen.
Lavendel is namelijk vooral bekend om haar rustgevende en ontspannende kwaliteiten. Lavendel zorgt dat je uit je hoofd komt. Ze kan je helpen om de energie uit het hoofd weer helemaal in het lichaam te laten stromen, en helpt zo voor een beter evenwicht tussen denken en voelen.
De etherische olie van lavendel is handig om in huis te hebben. Het werkt o.a. prima bij kleine brandwondjes en ook bij insectenbeten. Het verzacht en desinfecteert.
Of doe de etherische olie eens in een aromalampje om de ruimte te voorzien van een heerlijke, rustgevende en ontsmettende geur.
Geniet en laat je raken door lavendel!

Wil je meer weten over dit kruid doe dan mee met de lavendelworkshops die ik elk jaar organiseer.